سال نيرومند و شجاعى كه در لشگر طالوت بود) جالوت را كشت )). به ابجد طالوت 26راه حق 26 امام دین26 طالوت 26 راه حق26 علی 26 امام دین26 جان محمد26 بتشکنی26بدوش نبی26 علی 26 طلاء26 وصیت26بیعت26 غدیر26 علی26طالوت26
سيماى اميرالمومنين على (ع ) در جنگ تبوك
[سـال نـهـم هجرت ، ماه رجب بود كه به پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) خبر رسيد ارتـش
روم مـركـب از چـهـل هـزار سـواره نـظـام بـا سـاز و بـرگ كـامـل رزمـى در نـوار مـرزى ((تـبـوك ))
(سـوريـه كـنـونـى ) مـسـتـقـر شـده انـد و ايـن نقل و انتقالات ، حكايت از خطر حمله و تجاوز میكند.
پـيـامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بى درنگ به تدارك سرباز و جمع آورى اسلحه پـرداخـت و
خطبه هاى آتشين خواند و دستورهايى داد و خودش همراه سى هزار نفر به سوى سرزمين تبوك
حركت كردند، با توجّه به اينكه فاصله تبوك با مدينه 610 كيلومتر است ، سپاه روم ناگهان خود را
در برابر قدرت عظيم اسلام ديد، و از مرزها عقب نشينى نمود و وانـمود كرد كه قصد تجاوز ندارد،
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) پس از مشورت با ياران و پس از ده يا بيست روز اقامت ،
براى تجديد قوا به مدينه بازگشت .]
در آغاز جنگ تبوك ، خداوند به پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) وحى كرد كه خودش بـه
سـوى تـبـوك حـركـت كـنـد و مـردم را براى حركت به سوى تبوك برانگيزد و به او آگـاهـى داد كـه
نـيـازى بـه جنگ نيست و آن حضرت گرفتار جنگ نخواهد شد و امور، بدون شـمـشـيـر رو بـه راه
خـواهـد شـد وقتى كه پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) تصميم خـروج از مـدينه گرفت ،
اميرمؤ منان على ( عليه السلام ) را جانشين خود در مدينه كرد تا از افـراد خانواده و فرزندان و
مهاجران سرپرستى كند و خطاب به على (عليه السلام ) فرمود:
((يا عَلِىُّ! اِنَّ الْمَدِينَةَ لا تَصْلُحُ اِلاّبِى اَوْبِكَ؛ اى على ! شهر مدينه سامان نيابد، جز به وجود من يا به وجود تو)).بـه ايـن تـرتـيـب ، آن حـضـرت را با كمال صراحت و آشكارا جانشين خود ساخت و امامت على(عليه السلام ) را به روشنى تصريح نمود.
و در ايـن مـورد، روايـات بـسـيـار رسيده مبنى بر اينكه منافقان وقتى كه از جانشينى على (عـليه
السلام ) با خبر شدند به مقام شامخ او حسد بردند و اين موضوع بر آنان گران و سـنـگـيـن بـود
كـه عـلى (عـليـه السلام ) داراى چنين مقامى شود و دريافتند كه با خروج پـيـامـبـر( صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) على (عليه السلام ) از مدينه نگهدارى مى كند و دشـمـنـان نـمـى تـوانند
دست طمع بر مدينه بيفكنند (با توجّه به اينكه تقريبا مدينه از مـسـلمـيـن خـالى شـده بـود و
حـتـّى شـخـص پـيـامـبـر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) رفته بـودواحـتـمـال خـطـر هجوم دشمنان
ساكن حجاز، به مدينه مركز اسلام وجود داشت ). منافقين كـوشـش داشتند كه به هر صورتى
شده ، على (عليه السلام ) را همراه پيامبر بفرستند، چـرا كـه هـدفـشـان ايـن بـود با دورى پيامبر
(صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فساد و بى نظمى درمدينه به وجود بياورند و بانبودن مردى كه
مردم از او حساب مى برند،بتوانند به هدف شوم خود برسند و حسادت داشتند از اينكه على
(عليه السلام ) در مدينه در رفاه و آسـايـش بـسر برد ولى مسلمين دستخوش رنج سفر طولانى
و طاقت فرسا گردند، و در ايـن مـورد، راه چـاره اى مى انديشيدند، سرانجام شايع كردند كه اگر
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) ، على (عليه السلام ) را در مدينه به جاى خود گذارده از
روى احترام و دوسـتـى نـيـسـت بـلكـه از روى بـى مهرى و بى اعتنايى به او، او را با خود نبرده
است ، اينگونه به آن حضرت تهمت زدند، همانند تهمت قريش به پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و
سـلّم ) بـه امـورى مانند: مجنون ، ساحر، شاعر و كاهن ، با اينكه خلاف اين تهمتها را در مـورد
رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) مى دانستند، چنانكه منافقين خلاف آنچه را شـايـع
مـى كـردند، در مورد اميرمؤ منان على (عليه السلام ) مى دانستند و دريافته بودند كـه عـلى
(عـليـه السـلام ) خـصـوصـى تـريـن افـراد در پـيـشـگـاه رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و
سـلّم ) اسـت . و مـحـبـوبـتـريـن و سعادتمندترين و برترين انسانها در محضر پيامبر (صلّى اللّه عليه
و آله و سلّم ) است .
وقـتـى كـه امـيـرمؤ منان على (عليه السلام ) از شايعه سازى منافقين با خبر شد، تصميم گرفت
آنان را تكذيب و رسوا كند و دروغشان را فاش سازد، از مدينه خارج شد و خود را بـه پـيـامبر
(صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) رساند و به آن حضرت عرض كرد:((منافقين مى پندارند كه تو از
روى بى مهرى و خشمى كه بر من داشته اى ، مرا با خود نبرده اى و مرا جانشين خود در مدينه
ساخته اى )).
پـيـامـبـر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به او فرمود:((برادرم ! به جاى خود به مدينه باز گرد؛ چرا
كه امور مدينه سامان نيابد جز به وسيله من يا به وسيله تو و تو خليفه و جانشين من در ميان
خاندانم و هجرتگاهم و دودمانم هستى )).
((اَما تَرْضى اَنْ تَكُونَ مِنِّى بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى اِلاّ اَنَّهُ لا نَبِىَّ بَعْدِى )).
((آيـا خـشـنـود نـيـسـتـى كـه مـقـام تو نسبت به من همچون مقام هارون نسبت به موسى (
عليه السلام ) باشد جز اينكه بعد از من پيامبرى نخواهد بود)).
و اين سخن رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بيانگر چند مطلب است :
1 ـ تصريح پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به امامت على (عليه السلام ) .
2 ـ انتخاب شخص خاصّ على (عليه السلام ) براى جانشينى ، در ميان همه مردم .
3 ـ تـبـيـين فضيلتى ويژه براى على (عليه السلام ) كه هيچ كس داراى آن نيست و تنها او صاحب
اين افتخار است .
4 ـ پـيـامـبـر (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) بـا ايـن سـخن ، تمام آنچه را كه هارون در پيشگاه
حضرت موسى ( عليه السلام ) داشت براى على (عليه السلام ) ثابت كرد، جز در آنچه را كه عرف
مردم مى دانند مانند برادرى (تنى و پدر و مادرى ) هارون با موسى و جز آنـچـه را كـه شـخص
پيامبر( صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) استثنا كرد كه ((مقام نبوّت )) باشد.
و ايـن امـور، حـاكى از امتيازات خاصّ على (عليه السلام ) در ميان مسلمين است كه هيچ كس
در اين امتيازات ، همتاى او و يا همسان و نزديك به او نيست
سيماى اميرالمومنين على (ع ) در جنگ تبوك
[سـال نـهـم هجرت ، ماه رجب بود كه به پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) خبر رسيد ارتـش
روم مـركـب از چـهـل هـزار سـواره نـظـام بـا سـاز و بـرگ كـامـل رزمـى در نـوار مـرزى ((تـبـوك ))
(سـوريـه كـنـونـى ) مـسـتـقـر شـده انـد و ايـن نقل و انتقالات ، حكايت از خطر حمله و تجاوز مى
كند.
پـيـامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بى درنگ به تدارك سرباز و جمع آورى اسلحه پـرداخـت و
خطبه هاى آتشين خواند و دستورهايى داد و خودش همراه سى هزار نفر به سوى سرزمين تبوك
حركت كردند، با توجّه به اينكه فاصله تبوك با مدينه 610 كيلومتر است ، سپاه روم ناگهان خود را
در برابر قدرت عظيم اسلام ديد، و از مرزها عقب نشينى نمود و وانـمود كرد كه قصد تجاوز ندارد،
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) پس از مشورت با ياران و پس از ده يا بيست روز اقامت ،
براى تجديد قوا به مدينه بازگشت .]
در آغاز جنگ تبوك ، خداوند به پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) وحى كرد كه خودش بـه
سـوى تـبـوك حـركـت كـنـد و مـردم را براى حركت به سوى تبوك برانگيزد و به او آگـاهـى داد كـه
نـيـازى بـه جنگ نيست و آن حضرت گرفتار جنگ نخواهد شد و امور، بدون شـمـشـيـر رو بـه راه
خـواهـد شـد وقتى كه پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) تصميم خـروج از مـدينه گرفت ،
اميرمؤ منان على ( عليه السلام ) را جانشين خود در مدينه كرد تا از افـراد خانواده و فرزندان و
مهاجران سرپرستى كند و خطاب به على (عليه السلام ) فرمود:
((يا عَلِىُّ! اِنَّ الْمَدِينَةَ لا تَصْلُحُ اِلاّبِى اَوْبِكَ؛ اى على ! شهر مدينه سامان نيابد، جز به وجود من يا به
وجود تو)).
بـه ايـن تـرتـيـب ، آن حـضـرت را با كمال صراحت و آشكارا جانشين خود ساخت و امامت على
(عليه السلام ) را به روشنى تصريح نمود.
و در ايـن مـورد، روايـات بـسـيـار رسيده مبنى بر اينكه منافقان وقتى كه از جانشينى على (عـليه
السلام ) با خبر شدند به مقام شامخ او حسد بردند و اين موضوع بر آنان گران و سـنـگـيـن بـود
كـه عـلى (عـليـه السلام ) داراى چنين مقامى شود و دريافتند كه با خروج پـيـامـبـر( صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) على (عليه السلام ) از مدينه نگهدارى مى كند و دشـمـنـان نـمـى تـوانند
دست طمع بر مدينه بيفكنند (با توجّه به اينكه تقريبا مدينه از مـسـلمـيـن خـالى شـده بـود و
حـتـّى شـخـص پـيـامـبـر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) رفته بـودواحـتـمـال خـطـر هجوم دشمنان
ساكن حجاز، به مدينه مركز اسلام وجود داشت ). منافقين كـوشـش داشتند كه به هر صورتى
شده ، على (عليه السلام ) را همراه پيامبر بفرستند، چـرا كـه هـدفـشـان ايـن بـود با دورى پيامبر
(صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فساد و بى نظمى در مدينه به وجود بياورند و بانبودن مردى كه
مردم از او حساب مى برند،بتوانند به هدف شوم خود برسند و حسادت داشتند از اينكه على
(عليه السلام ) در مدينه در رفاه و آسـايـش بـسر برد ولى مسلمين دستخوش رنج سفر طولانى
و طاقت فرسا گردند، و در ايـن مـورد، راه چـاره اى مى انديشيدند، سرانجام شايع كردند كه اگر
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) ، على (عليه السلام ) را در مدينه به جاى خود گذارده از
روى احترام و دوسـتـى نـيـسـت بـلكـه از روى بـى مهرى و بى اعتنايى به او، او را با خود نبرده
است ، اينگونه به آن حضرت تهمت زدند، همانند تهمت قريش به پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و
سـلّم ) بـه امـورى مانند: مجنون ، ساحر، شاعر و كاهن ، با اينكه خلاف اين تهمتها را در مـورد
رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) مى دانستند، چنانكه منافقين خلاف آنچه را شـايـع
مـى كـردند، در مورد اميرمؤ منان على (عليه السلام ) مى دانستند و دريافته بودند كـه عـلى
(عـليـه السـلام ) خـصـوصـى تـريـن افـراد در پـيـشـگـاه رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و
سـلّم ) اسـت . و مـحـبـوبـتـريـن و سعادتمندترين و برترين انسانها در محضر پيامبر (صلّى اللّه عليه
و آله و سلّم ) است .
وقـتـى كـه امـيـرمؤ منان على (عليه السلام ) از شايعه سازى منافقين با خبر شد، تصميم گرفت
آنان را تكذيب و رسوا كند و دروغشان را فاش سازد، از مدينه خارج شد و خود را بـه پـيـامبر
(صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) رساند و به آن حضرت عرض كرد:((منافقين مى پندارند كه تو از
روى بى مهرى و خشمى كه بر من داشته اى ، مرا با خود نبرده اى و مرا جانشين خود در مدينه
ساخته اى )).
پـيـامـبـر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به او فرمود:((برادرم ! به جاى خود به مدينه باز گرد؛ چرا
كه امور مدينه سامان نيابد جز به وسيله من يا به وسيله تو و تو خليفه و جانشين من در ميان
خاندانم و هجرتگاهم و دودمانم هستى )).
((اَما تَرْضى اَنْ تَكُونَ مِنِّى بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوسى اِلاّ اَنَّهُ لا نَبِىَّ بَعْدِى )).
((آيـا خـشـنـود نـيـسـتـى كـه مـقـام تو نسبت به من همچون مقام هارون نسبت به موسى (
عليه السلام ) باشد جز اينكه بعد از من پيامبرى نخواهد بود)).
و اين سخن رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بيانگر چند مطلب است :
1 ـ تصريح پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به امامت على (عليه السلام ) .
2 ـ انتخاب شخص خاصّ على (عليه السلام ) براى جانشينى ، در ميان همه مردم .
3 ـ تـبـيـين فضيلتى ويژه براى على (عليه السلام ) كه هيچ كس داراى آن نيست و تنها او صاحب
اين افتخار است .
4 ـ پـيـامـبـر (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) بـا ايـن سـخن ، تمام آنچه را كه هارون در پيشگاه
حضرت موسى ( عليه السلام ) داشت براى على (عليه السلام ) ثابت كرد، جز در آنچه را كه عرف
مردم مى دانند مانند برادرى (تنى و پدر و مادرى ) هارون با موسى و جز آنـچـه را كـه شـخص
پيامبر( صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) استثنا كرد كه ((مقام نبوّت )) باشد.
و ايـن امـور، حـاكى از امتيازات خاصّ على (عليه السلام ) در ميان مسلمين است كه هيچ كس
در اين امتيازات ، همتاى او و يا همسان و نزديك به او نيست
چهره درخشان اميرالمومنين على (ع ) در فتح مكّه
سپس (در سال هشتم هجرت ) فتح مكّه پيش آمد همان رويدادى كه اسلام را استوار نمود و بر
اثـر آن اساس دين پابرجا گرديد و خداوند بزرگ در اين مورد بر پيامبرش منّت نهاد و قـبـل از آن ،
خـداونـد مـژده و وعـده فـتـح مـكـّه (و آثـار درخـشـان آن ) را داده بـود آنـجـا كـه فـرمـود:((اِذا جـاءَ
نَصْرُاللّهِ وَالْفَتْحُ # وَرَاءَيْتَ النّاسَ يَدْخُلُونَ فِى دِينِ اللّهِ اَفْواجاً)).
((چون يارى خدا فرا رسد و پيروزى رو كند و مردم را ببينى كه گروه گروه به دين خدا درآيـنـد)) و
سـخـن ديـگـر خـداونـد كـه مـدّتـهـا قبل از اين نازل شده بود كه :
((... لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ اِنْ شاءَاللّهُ آمِنينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُسَكُمْ وَمُقَصِّرِينَ لا تَخافُونَ ... )).
((قـطـعـا هـمـه شما به خواست خدا وارد مسجدالحرام مى شويد در نهايت امنيت و در حالى كه
سرهاى خود را تراشيده يا ناخنهاى خود را كوتاه كرده ايد و از هيچ كس ترسى نداريد)).
پس از نزول اين آيات ، چشمها در انتظار اين فتح بود و گردنها به سوى آن كشيده شده بود.
رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) (طـبـق اصول رازدارى در ارتش ) حركت به سوى
مكّه و انديشه تصميم بر فتح آن را از مردم مكّه پـنـهـان داشـت و از خـداونـد خـواسـت كـه ايـن
تـصـمـيـم را از مردم مكّه مكتوم كند تا (آنان را غـافـلگـيـر كرده و) به طور ناگهانى ، بر آنان وارد
شود و در ميان همه مردم از مسلمين و مـشركين ، تنها كسى كه از اين تصميم آگاه بود و پيامبر(
صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بـه او ايـن راز را گـفت و او را ((رازدار مخصوص و مورد اطمينان ))
دانست ، اميرمؤ منان على (عـليـه السـلام ) بـود و در ايـن تـصـمـيم ، با رسول خدا (صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) اتـفاق راءى داشت و پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) با او مشورت مى
كرد و بعد از او پـيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) گروهى ديگر را از جريان آگاه ساخت و پايان
يافتن جريان فتح ، به حالتها و ويژگيهايى بستگى داشت كه على (عليه السلام ) در هـمـه آن
حـالتـهـا و ويـژگـيـهـا نـقـش خاصّى داشت كه هيچ كس را در اين خصايص ، ياراى برابرى با على
(عليه السلام ) نبود.
فرمان عمومى عفو و ويژگى على (ع )ازمحضررسول خدا(ص )
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) با مسلمانان پيمان بست كه هنگام ورود به مكّه ، هيچ كس
را نكشند، مگر آنان كه با سپاه اسلام مى جنگند و نيز پيمان بست كه هركس از مشركان خـود را
بـه پـرده كـعـبـه درآويـخـت در امـان بـاشـد (و مشمول عفو عمومى گردد) جز چند نفر كه آن حضرت
را آزار (مخصوص ) نموده بودند مانند: مـقـيس بن صبابه ، ابن خطل ، ابن ابى سرح و دو كنيزك
آوازه خوان كه با بدگويى به پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) خوانندگى مى كردند و در سوگ
مشركين كشته شده در جنگ بدر، نوحه سرايى مى نمودند.
امـيـرمـؤ مـنـان على (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) (پس از فتح مكّه ) يكى از آن دو خواننده (بـد
زبـان ) را كـشـت و ديـگـرى فـرار كـرد و نـاپديد شد تا وقتى كه براى آن كنيزك فـرارى امـان
گـرفـتـه شـد، بازگشت و آزاد بود تا اينكه در زمان خلافت عمر بن خطاب اسبى به او لگد زد و او را
كشت .
يـكـى از كـسـانـى كـه عـلى (عـليـه السـلام ) او را كـشـت ((حـويـرث بـن نـفـيـل بـن كـعـب ))
بـود، او از كـسـانـى بـود كـه در مـكـّه رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليه و آله و سلّم ) را آزار مى داد و
به على (عليه السلام ) خبر رسـيـد كـه خـواهـرش ((اُمّ هـانى )) به جمعى از قبيله بنى مخزوم
پناه داده كه يكى از آنان ((حارث بن هشام )) و ((قيس بن سائب )) است .
عـلى (عـليـه السلام ) در حالى كه سر و صورتش را با كلاهخود پوشيده بود و شناخته نـمـى
شـد، بـه در خـانـه ((اُمّ هانى )) رفت و فرياد زد:((آنان را كه پناه داده ايد از خانه بيرون كنيد)).
روايـت كـنـنـده گـويد:((سوگند به خدا! پناهندگان وقتى اين صدا را شنيدند، از خوف و وحشت
مانند پرنده حبارى فضله انداختند)).
اُمّ هانى از خانه بيرون آمد، ولى على (عليه السلام ) را كه سرو صورتش پوشيده بود، نـشـنـاخـت
و گـفـت :((اى بـنـده خـدا! مـن اُمّ هـانـى دخـتـر عـمـوى رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و
سلّم ) و خواهر على بن ابى طالب (عليه السلام ) هستم ، از خانه من دور شو)).
امـيـرمـؤ مـنـان عـلى (عليه السلام ) در پاسخ او فرمود:((آن پناهندگان را از خانه بيرون كنيد))
اُمّ هـانـى گـفـت :((سـوگـنـد بـه خدا درباره تو از پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) شكايت مى
كنم )).
عـلى (عـليـه السـلام ) كلاهخود را از سر برداشت ، اُمّ هانى على (عليه السلام ) را شناخت
جـلو آمد و على (عليه السلام ) را با شور و شوق در آغوش گرفت و گفت :((فدايت گردم !
سـوگـنـد يـاد كـرده ام كـه شـكـايـت از تـو را نـزد رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) ببرم
(چه كنم ؟))).
عـلى (عـليـه السلام ) به او فرمود:((رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) اكنون در بـالاى
ايـن درّه اسـت ، نـزد او بـرو و شكايت از مرا به او بگو تا مطابق سوگند، رفتار كرده باشى .))
ام هـانـى مـى گـويـد:((بـه حـضـور رسـول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) رفتم ، آن حـضـرت
در خـيـمـه اى بـه شـسـتـشـوى بـدنـش اشتغال داشت و فاطمه ـ سَلامُ اللّه عَلَيْها ـ پـوشـشـى
فراهم كرده بود و مراقبت مى كرد كه كسى بدن آن حضرت را نبيند، وقتى كه رسول خدا (صلّى
اللّه عليه و آله و سلّم ) سخن مرا شنيد فرمود:
((مَرْحَباً بِاُمِّ هانِى وَاَهْلاً؛ اى اُمّ هانى ! خوش آمدى !)).
عـرض كـردم :((پـدر و مـادرم بـه فـدايـت ! امـروز شـكـايت چگونگى برخورد على ( عليه السلام ) را
به حضور شما آورده ام )).
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فرمود:((قَدْ آجَرْتُ مَنْ آجَرْتَ؛ هركه را تو پناه دادى من هم
پناه دادم )).
فـاطـمـه ـ سـلام اللّه عـَلَيـْها ـ به من فرمود:((اى اُمّ هانى ! آمده اى از على (عليه السلام )
شـكـايـت كـنـى كـه دشـمـنـان خـدا و دشـمـنان رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) را
ترسانده است ؟!)).
رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فرمود:
((قَدْ شَكَّرَ اللّهُ لِعَلِي سَعْيَهُ وَآجَرْتُ مَنْ اَجارَتْ اُمُ هانِى لِمَكانِها مِنْ عَلىِّ ابْنِ اَبِيطالِبٍ)).
((خداوند رفتار على (عليه السلام ) را به خوبى پذيرفت و من پناه دادم كسانى را كه اُمّ هانى به
آنان پناه داده است به خاطر خويشاوندى او با على (عليه السلام ))).
پاكسازى حرم از بت
وقـتـى كـه رسـول خـدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) وارد مسجدالحرام (كنار كعبه ) شد، ديد
360 بت در آنجا نهاده شده كه بعضى از آنها را با بعضى ديگر به وسيله سرب ، بـه هم چسبانده
اند، به اميرمؤ منان على (عليه السلام ) فرمود:((مشتى از ريگ زمين را به مـن بـده ))، عـلى
(عـليـه السـلام ) مشتى از خاك و ريگ از زمين برداشت و به پيامبر (صلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم
) داد، رسـول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) آن ريگها را به روى بتها مى پاشيد و مى فرمود:
((وَقُلْ جاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْباطِلُ اِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً )).
((و بـگـو حـق فـرا رسـيـد و بـاطـل نـابـود شـد، و قـطـعـا باطل نابود شدنى است ))
هـمـان دم همه آن بتها سرنگون شدند، سپس پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) دستور داد
آنها را از مسجد بيرون بردند و شكستند و به دور ريختند.
* * *
آنـچـه از رفـتـار عـلى (عـليـه السـلام ) در جـريـان فتح مكّه ذكر شد مانند كشتن چند تن از
دشـمـنـان خـدا در مـكـّه و تـرسـانـدن عـدّه اى ديـگـر و كـمـك آن حـضـرت از رسـول خـدا (صـلّى
اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) در پـاكسازى مسجدالحرام از هرگونه بت و خشونت شديد او در راه خدا
و ناديده گرفتن خويشان به خاطر اطاعت فرمان خدا، همه و همه دليـل خـصـوصـيـّت حـضـرت
عـلى (عـليـه السـلام ) در امـتـيـازات و فـضـايـل اسـت كـه هـيـچ كـس د رايـن جـهـات ، بـا او
سـهـيـم نـبـود و او در ايـن فضايل يكتا و بى نظير بود، چنانكه قبلاً نيز به ذكر خصايص ديگر او
پرداختيم
اعلمیت امیرالمومنین على(ع)
آیا جایى براى تردید در اعلمیّت امیرالمومنین على(علیه السلام) وجود دارد؟
دانش علی(ع) و فزونی آن از علم تمامی اصحاب، از جمله مسائل قطعی است که پیامبر(ص) در هنگام ازدواج آن حضرت با دخترشان فاطمه زهرا(س) و بسیاری مواضع دیگر، به آن شهادت داده است و امام حسن(ع) دانش ایشان را در میان گذشتگان و آیندگان بی نظیر توصیف می کند. همچنین عایشه، عمر، معاویه و دیگران به اعلمیت حضرت اعتراف کرده اند. امت اسلامی نیز بر اعلمیت علی و به ارث برده شدن دانش حضرت رسول توسط وی اتفاق نظر دارند.
مسأله اى که هرگز شکّى درباره آن در قلبى خطور نکرده و نمى کند فزونى دانش على نسبت به همه اصحاب است به گونه اى که همه آنها در مشکلات و براى داورى در مسائل قضایى به او مراجعه مى کردند در حالى که على(علیه السلام) هرگز در این امور به آنها مراجعه ننمود.
نخستین اقرار کننده به اعلمیّت على(علیه السلام) خود پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بود، آنجا که به فاطمه(علیها السلام) فرمود:
«اما ترضینّ انّی زوّجتکِ أوّل المسلمین إسلاماً وأعلمهم علماً»(1)؛ (آیا از اینکه تو را به ازدواج نخستین مسلمان و دانشمندترین آنان در آورم خشنود نیستى؟!).
و فرمود: «زوّجتک خیر اُمّتی أعلمهم علماً وأفضلهم حلماً وأوّلهم سِلْماً»(2)؛ ((اى فاطمه) تو را به همسرى مردى در آورده ام که بهترینِ اُمّتم مى باشد؛ زیرا در دانش از همه بالاتر، و در حلم و بردبارى از همه برتر، و در اسلام بر همه مقدّم است).
و فرمود: «أعلم اُمّتی من بعدی علیّ بن أبی طالب»(3)؛ (دانشمندترین فرد اُمّتم پس از من على بن ابى طالب است).
و فرمود: «علیّ خازن علمی»(4)؛ (على گنجینه علم من است).
و فرمود: «علیّ عیبة علمی»(5)؛ (على خزینه علم من است).
و فرمود: «أقضى اُمّتی علیّ»(6)؛ (على در قضاوت و داورى از همه مردم برتر است).
و فرمود: «قُسّمتِ الحکمةُ عشرة أجزاء فاُعطى علیٌّ تسعة أجزاء والناس جزءاً واحداً»(7)؛ (حکمت را ده قسمت کرده اند که نُه جزء آن را به على(علیه السلام) و یک جزء آن را به دیگران داده اند).
و هنگامى که على(علیه السلام) در حیات پیامبر قضاوت مى کرد، حضرت مى فرمود: «الحمد لله الّذی جعل الحکمة فینا أهل البیت»(8)؛ (سپاس خدا را که حکمت را در وجود ما اهل بیت قرار داد).
و پس از پیامبر، عایشه دومین نفر است که به اعلمیّت على اعتراف کرده و گفته است: «علیّ أعلم الناس بالسنّة»(9)؛ (على آگاهترین مردم به سنّت پیامبر است).
و عمر نیز گفته است: «علیٌّ أقضانا»(10)؛ (على در قضاوت برتر از همه ماست).
و عمر سخنان معروفى دارد که نشان مى دهند او نهایتِ نیاز را به دانش امیر مؤمنان(علیه السلام) داشته است؛ مانند: «لولا علیّ لهلک عمر»(11)؛ (اگر على نبود هر آینه عمر نابود مى شد).
و «أللّهمّ لاتبقنی لمعضلة لیس لها ابن أبی طالب»(12)؛ (خدایا در جایى که فرزند ابو طالب نیست مرا گرفتار مشکلى نگردان).
و «لا أبقانی الله بارض لستَ فیها أبا الحسن»(13)؛ (اى ابا الحسن! در جایى که تو نیستى، خداوند مرا در آنجا گرفتار نگرداند).
و «لا أبقانی الله بعدک یا علیّ»(14)؛ (اى على! خداوند مرا پس از تو زنده مگذارد).
و «أعوذ بالله من معضلة و لا أبوحسن لها»(15)؛ (از مشکلى که ابوالحسن در کنار آن نباشد به خدا پناه مى برم).
و «أللّهمّ لاتنزل بی شدیدة إلاّ و أبوالحسن إلى جنبی»(16)؛ (خدایا آنگاه که ابوالحسن در کنار من نیست گرفتارى و مشکلى بر من نازل نفرما).
و معاویه مى گوید:«کان عمر إذا أشکل علیه شیءٌ أخذه منه»(17)؛ (هرگاه براى عمر مشکلى پیش مى آمد، راه حلّ آن را از على مى پرسید).
و آنگاه که خبر کشته شدن امام(علیه السلام) به معاویه رسید، وى گفت: «لقد ذهب الفقه و العلم بموت ابن أبی طالب»؛ (همانا با مرگ فرزند ابو طالب فقه و دانش رخت بر بست و رفت).
این سخن را ابوحجّاج بلوى در کتاب «الف باء»(18) نقل کرده است.
و امام حسن(علیه السلام) درباره اعلمیّت حضرت در خطبه اى مى فرماید: «و لقد فارقکم رجلٌ بالأمس لم یسبقه الأوّلون و لایدرکه الآخرون بعلم»(19)؛ (دیروز مردى از میان شما رفت که در دانش، گذشتگان بر او پیشى نگرفته و آیندگان نیز به او نخواهند رسید).
و حِبْر (دانشمند) امّت ابن عبّاس مى گوید: «ما علمی و علم أصحاب محمّد(صلى الله علیه وآله) فی علم علیّ(علیه السلام) إلاّ کقطرة فی سبعة أبحر»(20)؛ (دانش من و اصحاب پیامبر در برابر دانش على(علیه السلام) ، مانند قطره اى در برابر اقیانوس هاست).
و علاوه بر اینها گروهى از اصحاب نیز در شعر خود امیر مؤمنان را به اعلمیّت ستوده اند؛ مانند: حسان بن ثابت و فضل بن عبّاس و... و به پیروى آنها، بخش عظیمى از شعراى قرن هاى نخست، اعلمیّت حضرت را در شعر خود بیان کرده اند.
گذشته از آنها همه امّت بر برترى امیر مؤمنان(علیه السلام) نسبت به دیگران در علم و دانش، اتّفاق نظر دارند؛ زیرا او تنها وارث علم پیامبر است و در روایتى که به طرق فراوانى اثبات شده، آمده که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرموده است: على(علیه السلام) وصىّ و وارثش مى باشد؛ در آن روایت(21) آمده است: على پرسید: «و ما أرث منک یا نبىّ الله»؛ (اى پیامبر خدا، من از شما چه چیزى را به ارث مى برم؟). فرمود: «ما ورّث الأنبیاء من قبلی»؛ (آنچه را که پیامبران پیشین به ارث گذاشتند). على(علیه السلام) گفت: «و ما ورّث الأنبیاء من قبلک»؛ (انبیاى پیش از شما چه چیزى را به ارث گذاشتند؟). پیامبر(صلى الله علیه وآله) پاسخ داد: «کتاب الله و سنّة نبیّهم»؛ (کتاب خدا و سنّت خودشان).(22)
پی نوشت:
(1). مستدرک حاکم، ج 3، ص 140، ح 4645؛ کنز العمّال، ج 6، ص 13 (ج 11، ص 605، ح 32925).
(2). این حدیث را خطیب در کتاب المتّفق، و سیوطى در جمع الجوامع، چنانکه در ترتیب آن آمده: ج 6، ص 398 (کنز العمّال، ج11، ص 605، ح 32926) نقل کرده اند.
(3). دیلمى این حدیث را از سلمان نقل کرده، و نیز خوارزمى در مناقب، ص 49 (ص 82، ح 67؛ و مقتل الحسین، ج 1، ص 43؛ و متّقى در کتاب کنز العمّال، ج 6، ص 153 (ج 11، ص 614، ح 32977).
(4). شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید، ج 2، ص 488 (ج 9، ص 165، خطبه 154).
(5). شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید، ج 2، ص 488؛ الجامع الصغیر، سیوطى، ج 2، ص 177، ح 5593)؛ و جمع الجوامع او چنانکه در ترتیب آن آمده: ج 6، ص 153 (کنز العمّال، ج 11، ص603، ح 32911 و در آن به جاى «عیبة» واژه «عتبة» آمده است).
(6). مصابیح بغوى، ج 2، ص 277 (ج 4، ص 180، ح 4787)؛ الریاض النضرة، ج 2، ص 198 (ج 3، ص 147)؛ مناقب خوارزمى، ص 50 (ص 81 ، ح 66)؛ فتح الباری، ج 8، ص 136 (ج 8، ص167)؛ بغیة الوعاة، ص 447 (ج 2، ص 406، شماره 21).
(7). حلیة الأولیاء، ج 1، ص 65 (شماره 4)؛ أسنى المطالب، حافظ جزرى، ص 14 (ص 71).
(8). احمد در مناقب، ص 168، ح 235؛ و محبّ الدین طبرى در ریاض، ج 2، ص 194 (ج 3، ص 149) این حدیث را نقل کرده اند.
(9). الریاض النضرة، ج 2، ص 193 (ج 3، ص 141)؛ مناقب خوارزمى، ص 54 (ص 91، ح 84)؛ الصواعق، ص 76 (ص 127)؛ تاریخ الخلفاء، ص 115 (ص 160).
(10). حلیة الأولیاء، ج 1، ص 65 (شماره 4)؛ تاریخ ابن کثیر، ج 7، ص 359 (ج 7، ص 397، حوادث سال 40 هـ) و مى گوید: «از عمر چنین رسیده است»؛ و تاریخ الخلفاء سیوطى، ص 115 (ص 160).
(11). این روایت را احمد و عقیلى و سمّان نقل کرده اند، و در الاستیعاب، ج 3، ص 39 (القسم الثالث/1103، شماره 1855)؛ و الریاض، ج 2، ص 194 (ج 3، ص 142) موجود است.
(12). تذکرة السبط، ص 87 (ص 148)؛ مناقب خوارزمى، ص 58 (ص 97 ، ح 98)؛ مقتل خوارزمى، ج 1، ص 45.
(13). إرشاد الساری، ج 3، ص 195 (ج 4، ص 136).
(14). الریاض النضرة، ج 2، ص 197 (ج 4، ص146)؛ مناقب خوارزمى، ص 60 (ص 101، ح 104).
(15). تاریخ ابن کثیر، ج 7، ص 359 (ج 7، ص 397، در حوادث سال 40 هـ)؛ الفتوحات الاسلامیّة، ج 2، ص 306.
(16). ابن بخترى آن را نقل کرده است، بنابر آنچه که در الریاض، ج 2، ص 194 (ج 3، ص142) آمده است.
(17). مناقب احمد، ص 155، ح 222؛ الریاض النضرة، ج 2، ص 195 (ج 3، ص 143).
(18). الف باء، ج 1، ص 222.
(19). احمد این حدیث را در مسند، ج 1، ص 328، ح 1721؛ و ابن کثیر در تاریخ، ج 7، ص 332 (ج 7، ص 368، در حوادث سال 40 هـ)؛ و ترتیب جمع الجوامع، ج6، ص 412 (کنز العمّال، ج 13، ص 192، ح 36574) نقل کرده اند.
(20). ر.ک: ص 152 همین کتاب.
(21). یعنى در حدیث وراثت على(علیه السلام) از پیامبر(صلى الله علیه وآله).
(22). گردآوری از کتاب: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص28
ویژگیهای امام علی ((يحيى بن عفيف )) از اُميّه نقل مى كند كه گفت : در مكّه با عباس (عموى پيامبر( صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) ) نشسته بودم قبل از آنكه نبوّت پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سـلّم ) آشـكار
شود، جوانى آمد و به آسمان نگاه كرد، آن هنگام كه خورشيد حلقه زده بود (و وقـت ظـهر را نشان
مى داد) به جانب كعبه ايستاد و نماز خواند. سپس پسرى آمد در طرف راسـت او ايـسـتـاد و پـس
از آن زنـى آمـد و پـشـت سـر آنـان ايـسـتـاد و مـشـغـول نـمـاز شدند، جوان به ركوع رفت آنان نيز به
ركوع رفتند، جوان سر از ركوع بـرداشـت ، آنـان نـيـز سر از ركوع برداشتند، جوان به سجده رفت و
آنان نيز به سجده رفتند، به عبّاس گفتم :((كار بزرگى (و عجيبى ) مى نگرم )).
گـفـت : آرى كـار بـزرگـى اسـت ، آيـا مـى دانـى ايـن جـوان كـيست ؟ او محمّد بن عبداللّه بن
عـبـدالمـطـلّب ، بـرادرزاده ام مى باشد و اين پسر، على بن ابيطالب برادرزاده ديگرم مى بـاشـد، آيـا
مـى دانى اين زن كيست ؟ اين زن خديجه ، دختر خُوَيْلِد است و اين پسر برادرم (مـحـمـد( صـلّى
اللّه عليه و آله و سلّم )) مى گويد:((پروردگار زمين و آسمانها او را به ايـن ديـن كـه بـه آن مـعتقد
است فرمان داده ))، سوگند به خدا! در سراسر زمين غير از اين سه نفر، كسى پيرو اين دين نمى
باشد.
ب :((انس بن مالك )) مى گويد: رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فرمود:
((صَلَّتِ الْمَلائِكَةُ عَلَىَّ وَعَلى عَلِي سَبْعَ سِنينٍ وَذلِكَ اِنَّهُ لَمْ يَرْفَعْ اِلَى السَّماءِ شَهادَةُ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ
اللّهُ وَاَنَّ مُحَمَّداً رَسُولِ اللّهِ اِلاّ مِنّى وَمِنْ عَلِي )).
((هـفـت سـال ، فـرشـتـگان بر من و على (عليه السلام ) درود فرستادند چرا كه در اين هفت
سـال بـه آسـمـان بـالا نـرفـت گـواهـى بـه يـكـتـايـى خـدا و رسـالت مـحـمـّد رسول خدا (صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) مگر از من و از على (عليه السلام ) )).
ج :((مـعـاذه عَدويّه )) مى گويد: از على (عليه السلام ) در بصره بالاى منبر شنيدم كه مى فرمود:
((مـنـم صـديـق اكـبـر (تـصـديـق كـنـنـده و راسـتـگـوى بـزرگ ) كـه قبل از ابوبكر ايمان آوردم و قبول
اسلام كردم )).
د:((ابوبجيله )) مى گويد: من و عمّار، براى انجام حجّ به مكّه رهسپار شديم ، در مسير خود نزد
ابوذر غفارى رفتيم و سه روز نزد او بوديم همينكه خواستيم از ابوذر جدا شويم به او گفتيم :((مردم
را دستخوش اختلاف و سرگردانى مى نگريم ، نظر شما چيست ؟)).
گـفـت : بـه كـتـاب خدا و علىّ بن ابيطالب (عليه السلام ) بپيوند، گواهى مى دهم كه از رسول
خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) شنيدم كه فرمود:
((عَلىُّ اَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِى وَاَوَّلُ مَنْ يُصافِحُنِى يَوْمَ الْقِيامَةِ وَهُوَ الصِّدّيِقِ الاَْكْبَر وَالْفاروُقُ بَيْنَ الْحَقِّ
وَالْباطِلِ وَاَنَّهُ يَعْسُوبُ الْمُؤْمِنينَ، وَالْمالُ يَعْسُوبُ الظَّلَمَةِ)).
((على (عليه السلام ) نخستين فردى است كه به من ايمان آورد و نخستين فردى خواهد بود كـه
در روز قـيـامـت بـا مـن دسـت مـى دهـد و اوسـت صـدّيـق اكـبـر و جـداكـنـنـده بـيـن حـقّ و باطل و
اوست پناه و اميرمؤ منان ، چنانكه مال و ثروت ، پناه ستمگران است )).
شـيـخ مفيد (ره ) مى گويد:((روايات در اين باره بسيار است و گواه بر (صدق ) آنها نيز مى باشد)).
2 ـ تقدّم على (ع ) در علم و آگاهى
الف :((ابن عبّاس )) مى گويد: رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فرمود:
((على بن ابيطالب اَعْلَمُ اُمَّتِى وَاَقْضاهُمْ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنْ بَعْدِى )).
((عـلى (عـليـه السـلام ) در عـلم از هـمـه افـراد امـّت مـن آگـاهـتـر است و در قضاوت درباره
موضوعاتى كه بعد از من مورد اختلاف مى شود بهتر از همه ، قضاوت مى كند)).
ب :((اَصـْبغ بن نُباته )) مى گويد: هنگامى كه مردم با على (عليه السلام ) به عنوان خليفه رسول
خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بيعت كردند ، آن حضرت ، عمامه (يادگار) رسول خدا را به سر
بسته بود و لباس (يادگار) او را بر تن نموده بـود. در مـسـجـد از مـنـبـر بالا رفت و (ايستاده ) پس از
حمد و ثنا، مردم را موعظه و نصيحت كـرد، سـپـس نـشـسـت و انـگـشتان دو دست خود را داخل
هم گذارد و به زير ناف نهاد، آنگاه فرمود: اى مردم !
((سَلُونِى قَبْلَ اَنْ تَفْقِدُونِى فَاِنَّ عِنْدِى عِلْمُ الاَْوَّلِينَ وَالاَّْخَرِينَ ...)).
((از مـن بـپـرسـيـد قـبـل از آنـكـه مـرا نيابيد (و از ميان شما بروم ) چرا كه علم پيشينيان و آيندگان
، نزد من است )).
بـدانـيـد سـوگند به خدا! اگر بستر خلافت برايم گسترده شود (و بر آن بنشينم ) با پـيـروان تـورات ،
طـبـق تـورات و بـا پـيـروان انـجـيـل ، طـبـق انـجـيـل و بـا پـيـروان زبـور، طـبق زبور، و با پيروان قرآن
طبق قرآن ، حكم مى كنم به گـونـه اى كـه (اگـر) هـريـك از ايـن كتابها، به سخن درآيد بگويد:
((پروردگارا! على (عليه السلام ) مطابق قضاوت تو، قضاوت كرد))، سوگند به خدا! من به قرآن و
معانى بـلنـد پـايـه آن از هـمه آگاهتر هستم و اگر يك آيه از قرآن نبود ، قطعا شما را به آنچه تا روز
قيامت ، پديد مى آيد، آگاه مى كردم )).
سـپـس بـار ديـگـر فـرمـود:((سـَلُونـِى قـَبـْلَ اَنْ تـَفـْقـِدُونـِى ...؛ قـبـل از آنـكـه مـرا نـيـابـيـد، از مـن
بـپـرسـيـد، سـوگـنـد بـه خـداونـدى كـه دانـه را (در دل خـاك ) شـكـافـت و انـسـان را آفـريـد، اگـر از
هـر آيـه قـرآن از مـن سـؤ ال كـنـيـد بـه شـمـا خـواهـم گـفـت كـه آن آيـه ، چـه وقـت نـازل شـده ؟
و در مـورد چـه كسى نازل شده ؟ و از ناسخ و منسوخ ، محكم و متشابه ، عامّ و خـاصّ و مـحـل
نـزول آن (از مـكـّه يـا مـديـنـه ) شما را آگاه مى سازم ، سوگند به خدا! هيچ گـروهى ، اكنون تا روز
قيامت ، نيست مگر آنكه من رهبر و جلودار و دعوت كننده آن گروه را مـى شـنـاسـم و مـى دانـم
كـه كـدام در مـسير گمراهى گام برمى دارد و كدام در خط رشد و سعادت )).
و امثال اينگونه روايات بسيار است كه براى رعايت اختصار، به همين مقدار (دو روايت فوق ) قناعت
شد.
3 ـ گفتار پيامبر به فاطمه در شاءن على (ع )
(هشت ويژگى )
((ابـى هـارون )) مـى گـويـد: نزد ابوسعيد خدرى (يكى از اصحاب بزرگ پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله
و سلّم )) رفتم و به او گفتم :((آيا در جنگ بدر بودى ؟)) گفت : آرى .
گفتم آياشنيده اى كه رسول خدا( صلّى اللّه عليه و آله و سلّم )سخنى به فاطمه ـ سَلامُاللّهِعَلَيْهاـ
فرموده باشد؟
ابـوسـعـيـد گـفـت : آرى ، در يكى از روزها فاطمه ـ سلام اللّه عليها ـ گريان به حضور پـيـامـبـر
(صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) آمـد و عـرض كـرد:((اى رسـول خـدا! زنـان قـريـش در مـورد فقر و
تهيدستى على (عليه السلام ) مرا سرزنش مى كنند.))
پـيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به فاطمه ـ سلام اللّه عليها ـ فرمود:((آيا خشنود نـيـسـتـى
كـه تـو را هـمـسـر كـسـى گـردانـيـدم كـه مـقـدّمـتـريـن هـمـه در قـبـول اسـلام اسـت و عـلم و
آگـاهـى او از هـمـه بـيـشـتـر مـى بـاشـد، خـداونـد بـه اهـل زمين توجّه مخصوصى كرد، در ميان
آنها پدرت را برگزيد و او را پيامبر كرد. و بار ديگر توجّه نمود، در ميان آنها شوهر تو را برگزيد و او را
((وصىّ)) قرار داد و به من وحـى كـرد تـا تـو را بـه هـمـسرى او درآورم . اى فاطمه ! آيا ندانسته اى
كه خداوند به خاطر تجليل از مقام تو، تو را همسر شخصى قرار داد كه او بردبارترين و آگاهترين و
پيشقدمترين شخص به قبول اسلام است .
فاطمه ـ سلام اللّه عليها ـ خندان و شادمان شد. سپس پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به
فاطمه ـ سلام اللّه عليها ـ فرمود:
((عـلى (عـليـه السلام ) داراى هشت ويژگى است كه احدى از گذشتگان و آيندگان ، از اين
ويژگيها را ندارد:
1 ـ او برادر من در دنيا و آخرت است و هيچ كس داراى اين مقام نيست .
2 ـ تو اى فاطمه ! سرور بانوان بهشت ، همسر او هستى .
3 ـ و دو سبط رحمت ، دو سبط من ، پسران او هستند.
4 ـ بـرادر عـلى (عـليـه السـلام ) (يـعـنـى جـعـفـر طـَيـّار) بـه دو بال آرايش شده و در بهشت همراه
فرشتگان به پرواز درآيد و هرجا كه بخواهد پرواز مى كند.
5 ـ علم گذشتگان و آيندگان ، نزد اوست .
6 ـ او نخستين فردى است كه به من ايمان آورد.
7 ـ او آخرين فردى است كه با من هنگام مرگ ، ديدار نمايد.
8 ـ او وصىّ من و وارث همه اوصيا است .
4 ـ معيار شناخت مؤ من از منافق
در روايـات آمـده دوسـتـى با على (عليه السلام ) نشانه ايمان است و دشمنى با او نشانه نفاق
مى باشد، به عنوان نمونه ، زيد بن حبيش مى گويد اميرمؤ منان على (عليه السلام ) را بـر مـنـبـر
ديـدم ، شـنـيـدم مـى فـرمـود:((سـوگـنـد بـه خـداونـدى كـه دانـه را در دل خاك شكافت و انسان را
آفريد، اين عهدى است كه پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) با من داشت ، به من فرمود:
((اِنَّهُ لا يـُحـِبُّكَ اِلاّ مـُؤْمـِنٌ وَلا يـَبْغُضُكَ اِلاّ مُنافِقٌ؛ قطعا تو را جز مؤ من دوست نمى دارد و تو را جز
منافق دشمن نمى دارد)).
5 ـ رستگارى شيعيان
روايـاتـى نـقل شده است كه تنها شيعيان على (عليه السلام ) رستگارند از جمله جابر بن يـزيـد
جـُعـفـى از امـام بـاقـر (عـليـه السـلام ) نـقـل مـى كـند كه گفت :((از اُمّ سَلَمه همسر رسـول
خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) در شـاءن عـلى (عـليـه السـلام ) سـؤ ال كردم ، گفت از
رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) شنيدم كه فرمود:
((اِنَّ عـَلِّياً وَشِيعَتَهُ هُمُ الْفائزُونَ؛ قطعا على (عليه السلام ) و شيعيانش همان رستگاران
هستند)).
6 ـ معيار شناخت پاكزاد و زشت زاد
رواياتى نقل شده حاكى از اينكه ولايت و دوستى على (عليه السلام ) نشانه پاكزادى ، و دشمنى
با او نشانه ناپاكزادى است ، از جمله :
1 ـ ((جـابـر بـن عـبـداللّه انـصـارى )) مـى گـويـد: از رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم )
شنيدم به على (عليه السلام ) فرمود:((آيا تو را شادمان نكنم ؟ آيا تو را عطا ندهم ؟ آيا به تو مژده
ندهم ؟))
عرض كرد:((آرى اى رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به من مژده بده )).
فـرمـود:((من و تو از يك سرشت آفريده شده ايم ، مقدارى از آن سرشت ، زياد آمد، خداوند،
شـيـعـيان ما را از آن آفريد، وقتى كه روز قيامت شود، مردم را به نام مادرانشان بخوانند، جز
شيعيان ما كه آنان را به نام پدرانشان بخوانند و اين به خاطر پاكزادى آنان است )).
2 ـ ((ابن عباس )) مى گويد: رسول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) فـرمود:((هنگامى كه
قيامت برپا شود، مردم به نام مـادرانـشان خوانده شوند، جز شيعيان ما كه به نام پدرانشان خوانده
مى شوند. و اين به خاطر پاكزادى آنان است ))
3 ـ ((عـبـداللّه بـن جـِبـِلّه )) مـى گـويد: از جابر بن عبداللّه انصارى شنيدم مى گفت : ما گـروه
انـصـار روزى در مـحـضـر رسـول خـدا (صـلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) اجتماع كرده بوديم ، به ما رو
كرد و فرمود:
((يـا مـَعـْشـَرَ الاَْنْصارِ بوروا اَوْلادَكُمْ بِحُبِّ عَلِىّ بْنِ اَبِيطالِبٍ، فَمَنْ اَحَبَّهُ فَاعْلَمُوا اَنَّهُ لَرُشْدَة وَمَنْ
اَبْغَضَهُ فَاعلَمُوا اَنَّهُ لَغَيّةٌ)).
((اى گـروه انـصـار! فـرزندان خود را بر اساس دوستى على (عليه السلام ) بيازماييد، پس هركس
كه على (عليه السلام ) را دوست داشت ، بدانيد كه پاك روش و در راه رشد است و اگر او را
دشمن داشت ، بدانيد كه او در راه گمراهى مى باشد)).
7 ـ لقب ((اميرمؤ منان )) براى على (ع )
رواياتى نقل شده است كه رسول اكرم (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) در زمان حيات خود، على
(عليه السلام ) را به عنوان ((امير مؤ منان )) ناميد، از جمله :
1 ـ ((انـس بـن مـالك )) مـى گـويـد: مـن خـدمتكار رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بودم ،
وقتى كه شب نوبت اُمّ حبيبه دختر ابوسفيان بود (يعنى بنا بود آن شب ، نزد يكى از همسرانش به
نام اُمّ حبيبه باشد) براى آن حضرت ، آب وضو آوردم ، به من فرمود:((اى انـس ! هـم اكـنـون از ايـن
در وارد مـى شـود، امـيـر مـؤ مـنـان و سيّد اوصيا، مقدّمترين مسلمين در قـبـول اسـلام ، آن كـس
كـه عـلمـش افزونتر از ديگران است و بردباريش از همه بيشتر مى باشد)).
انـس مـى گـويد: من با خودم گفتم خدايا! اين شخص را از قوم و قبيله من قرار بده . طولى
نـكـشـيـد كـه ديـدم عـلىّ بـن ابـيـطـالب (عـليـه السـلام ) از همان در وارد شد و در آن هنگام
رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) وضـو مـى گـرفـت ، رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و
آله و سـلّم ) آبـى كـه در مشتش بود به روى على (عليه السـلام ) پـاشـيـد بـه طـورى كـه
چـشمان على (عليه السلام ) پر از آب شد. على (عليه السلام ) عرض كرد:((اى رسول خدا آيا در
مورد من تازه اى رخ داده است ؟)).
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فرمود:((از تو جز خير و نيكى سرنزده ، تو از من هـسـتـى و
مـن از تو هستم ، قرض مرا ادا مى كنى و به عهد و پيمان من وفا مى نمايى و تو مرا غسل مى
دهى و در ميان قبر مى گذارى . و (دستورات اسلام را) به گوش مردم ، از جانب من مى رسانى .
و بعد از من (احكام اسلام را) براى آنان آشكار مى سازى )).
عـلى (عـليـه السلام ) عرض كرد:((اى رسول خدا! مگر تو احكام الهى را براى مردم ابلاغ نكرده اى
؟)).
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فرمود:((آرى ، ولى بعد از من ، آنچه را كه درباره اش اختلاف
مى كنند، براى آنان بيان مى كنى )).
2 ـ ((ابن عبّاس )) مى گويد: رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به ((اُمّ سَلَمه )) (يكى از
همسرانش ) فرمود:
((اِسـْمَعِى وَاشْهَدِى هذا عَلِىُّ اَمِيرُالْمُؤْمِنينَ وَسَيّدُ الْوَصِيّينَ؛ بشنو و گواه باش ، اين على (عليه
السلام ) اميرمؤ منان و آقاى اوصيا است )).
3 ـ معاوية بن ثعلبه مى گويد: شخصى به ابوذر گفت :((وصيت كن )).
ابوذر گفت :((وصيت كرده ام )).
او گفت : به چه كسى ؟
ابوذر گفت :((به اميرمؤ منان )).
او گفت : منظورت عثمان است .
ابوذر گفت :((نه ، منظورم اميرمؤ منان بحقّ است و او على بن ابيطالب (عليه السلام ) مى
بـاشـد، او مـايـه قـوام زمـيـن و مـربـّى و پـرورش دهنده اين امّت است . و اگر او را از دست بدهيد،
زمين و اهل زمين را دگرگون و ناموزون خواهيد يافت )).
4 ـ در حـديـث مـشـهـور، بـريـدة بـن خـضـيـب اسـلمـى مـى گـويـد: رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليه و
آله و سلّم ) به من كه هفتمين نفر از هفت نفر بودم و عمر و ابـوبكر و طلحه و زبير نيز بودند، دستور
داد:((به على (عليه السلام ) به عنوان امير و فـرمـانـرواى مـؤ مـنـان ، سلام كنيد)) و ما به على
(عليه السلام ) اينگونه سلام كرديم (يـعـنـى گـفـتـيـم : سـلام بـر تـو اى امـيـرمـؤ مـنـان ) و رسول
خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) در ميان ما بود (و هنوز از دنيا نرفته بود).
و روايـات ديـگـر نـظـيـر روايـات فـوق بسيار است كه براى رعايت اختصار، از ذكر آنها خوددارى شد.
8 ـ داستان چگونگى آغاز اسلام على (ع )
در ايـنـجـا بـه طـور اخـتـصـار بـه ذكـر چـنـد روايـت در فـضـايـل حـضـرت على (عليه السلام ) مى
پردازيم و نظر به اينكه اين روايات به حدّ تـواتـر (نـقل بسيار) رسيده و مورد اتفاق علماى اسلام بوده
و مشهور مى باشند، نياز به ذكـر اسـنـاد آنها نيست ، از جمله آنها داستان آغاز اسلام على (عليه
السلام ) و دعوت پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) از خويشان خود هست كه صحّت آن ،
مورداتفاق علماى اسلام و تـاريـخ نـويـسـان مـى بـاشـد(و قـبـلاًبـه ذكـرآن بـه طوراجمال بسنده
شد).
پـيـامـبـر (صـلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) خويشان خود را به سوى اسلام خواند و آنان را بـراى
حـمـايـت و يارى خود در راه اسلام بر ضدّ كافران و دشمنان دعوت نمود. آنان حدود چهل نفر بودند و
همه آنان از نوادگان و فرزندان عبدالمطلب به شمار مى آمدند، آنان را در خـانـه ابـوطـالب بـه گـرد
هم آورد. پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) دستور داد بـراى آنـان غـذا تـهـيـّه شود. و آن غذا از
يك ران گوسفند و ده سير گندم و حدود سه كيلو شـيـر، تـشـكـيـل مـى شـد، در صـورتـى كـه هر
مردى از آنان معروف بود كه در يك وعده ، خورنده يك برّه گوسفند و چندين من نوشيدنى مى باشد
و منظور پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سـلّم ) در تـهـيـّه غـذاى انـدك براى همه آنان اين بود كه
همه آنان از آن بخورند و سـيـر شـونـد، با اينكه به طور معمول ، آن غذا يك نفر آنان را هم سير نمى
كرد، تا همين موضوع يك معجزه و نشانه صدق نبوّت آن حضرت باشد و آنان آن را آشكارا بنگرند.
پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) دستور داد آن غذا را نزد آنان گذاردند، همه آنان از آن غـذا
خـوردنـد و سـيـر شـدنـد، ولى بـراى آنـان مـعـلوم نـشـد كه از آن غذا خورده باشند (گويى دست به
آن غذا نزده اند) پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) اينگونه آنان را شـگـفت زده كرد و نشانه نبوّت
و صداقت خود را با برهان الهى ، برايشان آشكار نمود و پس از آنكه آنان از غذا خوردند و سير
شدند و از نوشيدنى سيراب گشتند، پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به آنان روكرد و چنين
فرمود:
اى فـرزنـدان عـبـدالمـطـّلب ، خـداوند مرا به عنوان پيامبر بر همه جهانيان ، برانگيخت و بخصوص مرا
پيامبر شما قرار داد و فرمود)):
((وَاَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الاَْقْرَبِينَ))؛ ((و خويشان نزديكت را انذار كن )).
و مـن شـمـا را بـه دو كـلمـه اى كـه گـفتن آن در زبان ، آسان است ولى در ميزان ، گران و
سـنـگين مى باشد، دعوت مى كنم ، دو كلمه اى كه شما در پرتو آن بر عرب و عجم حكومت
خـواهـيـد كـرد و هـمـه اُمـّتـها، فرمانبردار شما مى شوند و شما به خاطر آن وارد بهشت مى
شويد و از آتش دوزخ رهايى مى يابيد و اين دو كلمه عبارت است از:
1 ـ گواهى دادن به يكتايى و بى همتايى خدا.
2 ـ گواهى دادن به اينكه من رسول خدا هستم .
هـركـس از شـمـا كه اين دعوت مرا تصديق كند و مرا در پيشبرد اين دعوت ، يارى نمايد؛ او برادر،
وصىّ، وزير، وارث و جانشين من بعداز من خواهد بود.
در ميان آن جمعيت (چهل نفرى ) هيچ كس به اين دعوت ، پاسخ نگفت جز اميرمؤ منان على (عليه
السـلام ) كـه خـودش مـى فـرمـايـد:((مـن از مـيـان آنـان بـرخـاسـتـم و در رو بـه روى رسـول اكـرم
(صـلّى اللّه عـليـه و آله و سلّم ) ايستادم ، با اينكه كم سنترين آنان بودم و سـاق پـايـم از ساق
پاى همه آنها نازكتر بود و چشمم از چشم همه آنان ناتوانتر بود)). گفتم :((اى رسول خدا من تو را
در اين راستا يارى مى كنم )).
فرمود:((بنشين )) نشستم سپس براى بار دوم ، حاضران را دعوت به اسلام كرد. هيچيك از آنان
سخنى نگفت ، من برخاستم و سخن قبل را تكرار كردم ، پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم )
فرمود:((بنشين )) نشستم . براى بار سوم ، پيامبر آنان را به اسلام دعوت كرد، هـمـه مـهـر
خـاموشى بر لب زده بودند، هيچ كدام از آنان چيزى حتّى يك كلمه ـ نگفت پس من برخاستم و
گفتم :((اى رسول خدا! من تو را يارى مى كنم )) فرمود:
((اِجْلِسْ فَاَنْتَ اَخِى وَوَصِيِّى وَوَزِيرِى وَوارِثِى وَخَلِيفَتِى مِنْ بَعْدِى )).
((بنشين كه تو برادر من و وصىّ و وزير و وارث و جانشين من پس از من هستى )).
ولى همه حاضران برخاستند (و از روى استهزا) به ابوطالب مى گفتند:((اى ابوطالب ! اگر در دين
برادرزاده ات درآيى (و قبول اسلام كنى ) براى تو روز فرخنده است ؛ زيرا محمّد (صلّى اللّه عليه و
آله و سلّم ) پسرت را رئيس تو قرار داد)).
* * *
و ايـن جـريـان بيانگر ارزش بزرگ و مخصوص امير مؤ منان على (عليه السلام ) است كه هـيـچـيـك
از مهاجرين و انصار و هيچ فرد مسلمانى ، داراى چنين مزيّتى نيست ، بلكه هيچ كس نظير آن و
نزديك به آن را در هيچ حالى نداشته و ندارد و اين ماجرا حاكى است كه پيامبر (صـلّى اللّه عـليـه و
آله و سـلّم ) بـه يـارى عـلى (عـليـه السـلام ) امـكـان يـافـت تـاخـبر رسـالتش را به مردم برساند
ودعوتش را آشكار نمايد و آشكارا مردم را به سوى اسلام بـخواند، اگر على ( عليه السلام ) نبود،
دين و شريعت پابرجا و برقرار نمى گرديد و دعوت الهى آشكار نمى شد. بنابراين ، على (عليه
السلام ) ياور اسلام و وزير دعوت كـنـنـده اسـلام از جـانـب خـدا بـود و در پـرتـو پـيـمـان يـارى او بـا
رسـول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) بود كه آن حضرت ، نبوّت خود را آنگونه كه مى خواست ،
به پايان برد و اين فضيلت بسيار عظيمى است كه كوهها را توان برابرى با آن نيست . و همه فضايل
را ياراى وصول به اوج آن نمى باشد.
9 ـ فداكارى بى نظير على (ع ) در شب هجرت
يـكى از ويژگيهاى على (عليه السلام ) اين است كه وقتى پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سـلّم )
هـنـگـام تـصميم اجتماع قريشيان براى كشتنش از جانب خدا ماءمور به هجرت شد و نـمـى
تـوانست آشكارا از بين مشركان ، از مكه خارج گردد، بلكه مى خواست در پنهانى و بـدون اطـّلاع
آنـان بـيـرون رود تـا از گـزنـدشان محفوظ بماند، اين موضوع را تنها با امـيـرمـؤ مـنـان عـلى (عـليـه
السلام ) در ميان گذاشت و از ديگران پنهان كرد. و على (عليه السـلام ) را بـه دفـاع از خـود و
خـوابـيـدن در بستر خود، فرا خواند، به گونه اى كه قـريـشـيان نمى دانستند كه على (عليه السلام
) به جاى پيامبر( صلّى اللّه عليه و آله و سـلّم ) خـوابـيـده اسـت ، بـلكـه گـمـان مـى كـردنـد كـه
طـبـق معمول ، خود پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) است كه در بسترش خوابيده است .
امـيـرمـؤ مـنـان عـلى (عليه السلام ) جانش را فدا كرد و آن را در راه خدا در راستاى اطاعت از
پروردگار جانبازى و سخاوتمندانه نثار پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) نمود به خـاطـر آنكه به
اين وسيله وجود پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) از نيرنگ دشمنان ، نـجـات يـابـد و از گـزنـد
شـوم آنـان سـالم بـمـانـد و بـه هدف ـ كه دعوت به اسلام و برپايى و آشكار شدن دين بود ـ برسد.
على (عليه السلام ) (در اين موقعيّت خطير) در بستر پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) خوابيده
، و با روپوش آن حضرت ، خود را پوشاند، دشمنان ، خانه پيامبر (صلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) را
مـحـاصـره كـردنـد و بـه اتـفـاق راءى تـصـمـيـم بـر قـتـل آن حـضـرت را گرفتند و در كمين او نشستند
و در انتظار بسر بردند تا سپيده سحر بـدمـد و هـوا روشـن شـود و آشـكـارا پـيـامبر (صلّى اللّه عليه
و آله و سلّم ) را بكشند، تا خـونـش پايمال گردد، از اين رو كه وقتى بنى هاشم قاتلين را مشاهده
كنند و از هر قوم و قـبـيـله اى يـك نـفـر از آنـان را بـنـگـرنـد، نـتـوانند به خاطر كشته شدن يك نفر،
باتمام قـبـايـل بـجـنـگند و با همه در افتند و همين طرح مدبّرانه پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سـلّم
) و فـداكـارى عـلى (عليه السلام ) نقشه آنان را نقش بر آب مى كرد و موجب نجات و بـقـاى
رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) مـى شـد، تا بتواند اسلام را آشكارا تـبـليغ كند و به
راستى اگر امير مؤ منان على (عليه السلام ) و خوابيدن او در بستر آن حـضـرت نـبود، پيامبر (صلّى
اللّه عليه و آله و سلّم ) نمى توانست تبليغ رسالت كند و وظـيـفه نبوّت را ادا نمايد و عمرش كفاف
نمى كرد و دشمنان و كينه توزان بر او چيره مى شدند.
وقـتـى كـه هـواروشـن شـدومـشـركـان بـه طـرف بـسـتـر هـجـوم آوردنـد تـا رسول خدا( صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) را غافلگير كرده و بكشند ناگهان على (عليه السـلام ) از بـسـتـر سـر
بـرداشـت و به آنان حمله كرد، وقتى كه او را شناختند، پراكنده شـدنـد و از تصميم خود منصرف
گشتند و نيرنگشان در ترور پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سـلّم ) از هـم پـاشـيد و رشته هاى
طرحشان از همديگر گسسته شد و انديشه هايشان بى نتيجه ماند و آرزوهايشان برباد رفت و تار
و پودشان پاروپور شد.
تـدبير پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) و فداكارى على (عليه السلام ) موجب قوام نـظـام
اسـلام و واژگـونى شيطان و خوارى كافران و دشمنان گرديد. و در اين منقبت ، هيچ كـس بـا امـير
مؤ منان على (عليه السلام ) شركت نداشت و حتّى هيچ فردى نظير آن ـ و حتّى قـريب به آن را ـ
نداشت ، بلكه از ويژگيهاى منحصر به فرد على (عليه السلام ) بود (كه حاضر شد خود را آماج
شمشيرها و نيزه ها قرار دهد).
خـداونـد در تـجـليـل و گـرامـى داشـت فـداكـارى عـلى (عـليـه السلام ) اين آيه از قرآن را فرستاد:
((وَمـِنَ النـّاسِ مـَنْ يـَشـْرِى نـَفـْسـَهُ ابـْتـِغـاءَ مـَرْضـاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُفٌ بـِالْعـِبـادِ ))
((و بعضى از مردم (مؤ من و ايثارگر مانند على (عليه السلام ) در ليلة المبيت ) جان خود را در برابر
خشنودى خدا مى فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است )).
10 ـ ادامه فداكارى على (ع ) در مكّه
پـيـامـبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به عنوان امين (امانتدار) قريش ، خوانده مى شد. و نـگهبان
امينى براى حفظ اموال قريش بود، وقتى كه ناچار شد به طور ناگهانى (بدون مـهـلت ) از مـكـّه
هـجـرت كـنـد، در مـيان قوم خود و مردم مكّه ، شخص امينى جز اميرمؤ منان على (عليه السلام )
را نيافت كه امانتهاى مردم را به او بسپارد تا به صاحبانش برگرداند. ونـيـز كـسـى را جـز عـلى
(عـليـه السـلام ) نيافت كه ديون خود را به وسيله او بپردازد و دخـتـران و زنـان خـانـواده و
همسرانش را گرد آورده و به سوى مدينه ببرد، پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) در اين امور
مهم ، تنها على (عليه السلام ) را برگزيد و پاكى ، جوانمردى ، امانتدارى و لياقت على عليه
السلام پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را آسـوده خـاطـر نـمـود؛ چـرا كـه ، شـجـاعـت ،
جوانمردى ، پاكدامنى و پارسايى على (عليه السلام ) اطمينان داشت .
امـيـرمـؤ مـنـان عـلى (عـليـه السـلام ) نـيز به خوبى از عهده اين امور برآمد، امانتها را به
صـاحـبـانـش بـرگرداند، حقوق حقداران را ادا كرد، دختران و زنان و همسران پيامبر( صلّى اللّه عليه
و آله و سلّم ) را نگهدارى كرد و آنان را تحت توجّهات و عنايات پرمهر خود، از گزند دشمنان ، حفظ
نمود و به سوى مدينه روانه ساخت ودر مسير، با آنان رفاقت و مدارا كرد تا آنان را با بهترين شيوه ،
با كمال حراست و مهر، محبّت و حسن تدبير به مدينه ، به حضور رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله
و سلّم ) رساند.
پـيـامـبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) على (عليه السلام ) را در خانه خود جاى داد و در حـريـم
خود فرود آورد و چون يكى از افراد خصوصى خانواده با او رفتار كرد و او را از خـانـواده اش جدا
نساخت و او را محرم اسرار خود نمود و اين رفتار بيانگر يگانگى پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم
) با على ( عليه السلام ) است و حكايت از آن دارد كه هيچ كس از خـويـشـان پيامبر (صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) نتوانستند چنين موقعيّت تنگاتنگى در مـحـضـر پـيـامـبـر (صـلّى اللّه عـليـه و آله
و سـلّم ) پـيـدا كـنـنـد و احـدى را يـاراى نـيـل بـه آن مـقـام ارجـمـنـد يـا نـزديـك بـه آن مـقـام نـبـود،
بـه عـلاوه فـضـايـل ويـژه ديـگرى كه قبلاً خاطرنشان گرديد كه قلب انديشمندان را شيفته نموده و
سرشار از عشق و شوق كرده است .
11 ـ اعلان برائت از مشركان توسّط على (ع )
يـكـى از ويژگيهاى مخصوص اميرمؤ منان على (عليه السلام ) آن چيزى است كه ((در حديث بـرائت
)) آمده (كه در سال نهم هجرت اتفاق افتاد) پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) (آيـات بـرائت و
بـيـزارى از مشركان را كه در آغاز سوره توبه آمده ) نخست به ابوبكر سـپـرد تـا بـه مـكـّه برود و در
مراسم حجّ آن را اعلان كند، ابوبكر به سوى مكه رهسپار شـد، چـنـدان از مدينه دور نشده بود كه
جبرئيل بر پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) نازل شد و عرض كرد: خداوند به تو سلام مى
رساند و مى فرمايد:
((لا يـُؤَدّىِ عـَنـْكَ اِلاّ اَنْتَ اَوْ رَجُلٌ مِنْكَ؛ اعلان بيزارى از مشركان نبايد انجام گيرد جز به وسيله خودت
يا مردى از خودت )).
رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) عـلى (عـليـه السـلام ) را طـلبـيـد و بـه او فـرمـود:
((بر شتر غضبا سوار شو و به سوى ابوبكر برو و نامه برائت از مشركين را از او بـگـيـر و خـودت آن را
بـه مـكـّه ببر و به مشركان ابلاغ كن و ابوبكر را مخيّر كن ، اگر خواست همراه تو به مكّه بيايد و اگر
خواست به مدينه بازگردد)).
حـضـرت عـلى (عـليـه السـلام ) سـوار بـر شـتـر غـضـبـا (شـتـر مـخـصـوص رسول خدا) (صلّى اللّه
عليه و آله و سلّم ) شد و حركت كرد تا به ابوبكر رسيد، همينكه ابـوبـكـر آن حـضـرت را ديـد،
پـريشان گشت و به سوى على (عليه السلام ) متوجّه شد وقـتـى به او رسيد، گفت :((اى
ابوالحسن ! براى چه آمده اى ؟ آيا مى خواهى با ما به مكّه بيايى و يا براى امر ديگرى آمده اى ؟)).
اميرمؤ منان على (عليه السلام ) فرمود:((رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به من فرمان
داد تا به تو بپيوندم و آيات برائت را از تو بگيرم و آن را در مكّه براى مشركان اعلان نمايم و پيمان
قبلى با مشركان را بهم بزنم . و به من دستور داد، تو را به اختيار خودت واگذارم كه همراه من
بيايى و يا به مدينه بازگردى )).
ابـوبـكـر گـفـت : مـن بـه سـوى رسـول خـدا بـاز مـى گـردم ، وقـتـى كـه بـه حـضـور رسـول خدا
(صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) آمد، عرض كرد:((مرا براى اجراى امر مهمّى كه ديـگـران بـراى آن
گـردن كـشـيـده بـودنـد (تـا بـه افـتـخـار آن نايل گردند) شايسته دانستى ، وقتى كه براى انجام آن
به راه افتادم ، مرا برگرداندى ، آيا از قرآن ، آيه اى در اين مورد نازل شده است ؟)).
رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليـه و آله و سـلّم ) فـرمـود: نـه ، ولى فـرسـتـاده امـيـن خـدا جبرئيل ،
نزد من آمد و اين پيام را از جانب خدا براى من آورد كه :
((لا يُؤَدّىِ عَنْكَ اِلاّ اَنْتَ اَوْ رَجُلٌ مِنْكَ، وَعَلِىُّ مِنّىِ وَاَنَا مِنْ عَلِي ، وَلايُؤَدِّى عَنِّى اِلاّ عَلِىُّ)).
((ايـن آيـات (بـرائت از مشركان را به مشركان ) ابلاغ نكند جز خودت يا مردى از خودت و عـلى
(عـليـه السـلام ) از مـن اسـت و من از على هستم و از جانب من جز على آن را ابلاغ نخواهد
كرد)).
بنابراين ، مطابق حديث فوق ، شكستن پيمان (صلح با مشركان ) مخصوص كسى است كه پيمان
را بسته است يا با جانشين اوست كه در وجوب اطاعت و بلندى مقام وشرافت منزلت ، همسان
اوست ، كسى كه در كارش شكّى پيدا نشود و در سخنش ، خرده نگيرند.
و آن كـس كـه مـانـنـد خـود شـخصى است كه پيمان بسته و دستورش دستور اوست ، حكم و
فرمان او نافذ و برقرار است و جاى عيب و ايراد نيست .
و بـا شـكـسـتـن هـمـين پيمان (صلح با مشركان كه با اعلان برائت از مشركان شكسته شد)
اسـلام قـوّت گـرفـت و ديـن راه كـمـال را پـيـمـود و بـر قـلّه كـمـال رسـيـد و شـؤ ون مـسـلمـانـان
سـامـان يـافـت و مـكـّه بـه طـور كـامـل تـحـت پـرچـم اسـلام قـرار گـرفـت ، و امور آنان به خير و
خوبى رو به راه شد و خداوند خواست پايه تمام اين امتيازات را به دست كسى انجام دهد كه
نامش را ارجمند كرده و يـادش را گـرامـى داشـتـه و (مـردم را) بـه بـلنـدى مـقـامـش راهـنـمـايـى
نـمـوده و در فـضـايـل ، او را بـر ديـگـران برترى داده است ، او همان اميرمؤ منان على ( عليه
السلام ) است
هـيـچ كـس از قـوم ، داراى چنين ويژگى و درخشندگى نبود و نمى توانست در اين امتيازات ، نظير
او و يا نزديك به او باشد.
اميرمؤ منان على (عليه السلام ) از اينگونه ويژگيها، بسيار دارد كه چون بناى اين كتاب بر اختصار
است ، از ذكر آنها خوددارى شد.
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: